Günümüzde yaratıcılık ve inovasyon, ekonomik ve teknolojik ilerlemenin temel itici güçleridir. Yeni buluşlar, yenilikçi tasarımlar ve geliştirilen yöntemler, toplumların refahını artırmakta ve yaşam kalitesini yükseltmektedir. Bu yaratıcı faaliyetlerin korunması ve teşvik edilmesi ise fikrî ve sınai mülkiyet hakları ile mümkündür. Fikrî ve sınai mülkiyet hakları, buluş sahiplerinin ve tasarımcıların haklarını güvence altına alarak, onların emeklerinin karşılığını almasını ve yeni projelere yatırım yapmalarını sağlamaktadır. Bu yazıda, buluş, tasarım ve yenilik kavramlarını, bu kavramların korunmasını sağlayan sınai mülkiyet haklarını ve telif haklarını detaylı bir şekilde ele alacağız.
Buluş Nedir?
Buluş, bilinen bilgilerden faydalanarak daha önce bilinmeyen yeni bir bulguya ulaşma veya yeni bir yöntem geliştirme sürecidir. Türk Dil Kurumu'na göre, buluş, aynı zamanda "icat" olarak da tanımlanır. Bir buluş, genellikle belirli bir problemi çözmek amacıyla ortaya çıkar ve insan hayatını kolaylaştıracak yeni araçlar, yöntemler veya sistemler sunar.
Tasarım ve Endüstriyel Tasarım
Tasarım, geniş bir kavram olup, bir ürünün estetik ve işlevsel özelliklerini bir araya getirir. Bu yazının odağında olan endüstriyel tasarım, bir ürünün süslemesi, parçası veya tamamının çizgi, şekil, biçim, renk, doku gibi çeşitli özelliklerinin oluşturduğu bütün olarak tanımlanır. Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescil edilen özgün tasarımlar, yasal koruma altına alınır, böylece tasarımcıların hakları güvence altına alınmış olur.
Yenilik ve İnovasyon
Yenilik ya da inovasyon, Latince "innovare" kelimesinden türemiş olup, "yeni ve değişik bir şey yapmak" anlamına gelir. İnovasyon, pazarlanabilir, yeni ya da geliştirilmiş ürün, yöntem veya hizmetler ile bu unsurların dağıtım ve dönüştürme süreçlerini kapsar. Örneğin, cep telefonu mevcut bir buluşun (telefonun) geliştirilmiş bir versiyonudur ve bu nedenle bir inovasyon ürünü olarak kabul edilir.
Sınai Mülkiyet Hakları
Sınai mülkiyet, insan yaratıcılığının, buluşların ve orijinal tasarımların geliştirilmesi ve korunması ile ilgilidir. Bu haklar, patent, faydalı model, marka, endüstriyel tasarım, coğrafi işaret ve entegre devre topografyalarını kapsar. Sınai mülkiyet haklarının korunması, hem ulusal hem de uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınmıştır. Türkiye'de bu hakların tescil ve korunmasından Türk Patent ve Marka Kurumu sorumludur.
Telif Hakları
Telif hakları, bilim ve edebiyat eserleri, müzik eserleri, güzel sanatlar ve sinema eserleri ile icracı sanatçılar, yapımcılar ve radyo/TV kuruluşları gibi komşu hakları kapsar. Telif hakları, bir eserin meydana getirilmesiyle kendiliğinden doğar ve eserin kamuya sunulması ile korunmaya başlar. Türkiye'de telif hakları, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile korunmaktadır. Bu haklarla ilgili başvuru ve süreçler, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.
Patent isteme hakkı, buluşu yapan kişiye veya onun haleflerine aittir ve bu hak başkalarına devredilebilir. Bir buluş birden fazla kişi tarafından gerçekleştirilmişse, patent isteme hakkı bu kişilere eşit paylarla aittir. Aynı buluş, birbirinden bağımsız olarak aynı zamanda gerçekleştirilmişse, patent isteme hakkı, ilk başvuru yapana veya diğerine göre öncelik hakkı olan kişiye aittir. Patent almak için ilk başvuran kişi, aksi sabit oluncaya kadar patent isteme hakkının sahibidir.
Rüçhan hakkı, yani öncelik hakkı, bir buluş sahibinin herhangi bir ülkede patent başvurusu yapıp, bunu takip eden 12 ay içinde aynı buluş için başka bir ülkede de patent başvurusu yapması durumunda, ilk yaptığı başvuruya dayanarak talep edilebilir.
.
Yorum Gönder