Temel Ulaştırma Dersi Türkiye Lojistik Coğrafyası Konu Anlatımı

TÜRKİYE LOJİSTİK COĞRAFYASI

KONULAR

Türkiye ve komşu ülkeleri

Türkiye’deki limanlar

Türkiye’deki havalimanları

Türkiye sınır kapıları

TEMEL KAVRAMLAR

Komşu ülkeler / Deniz yolu / Liman / Demir yolu / Kara yolu / Havalimanı

2.1. Türkiye Cumhuriyeti

Türkiye Cumhuriyeti, 29 Ekim 1923 tarihinde Cumhuriyet’in ilanı ile kurulmuştur. 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile uluslararası alanda tanınmıştır. Başkenti Ankara'dır.

Türkiye iki kıtada da toprağı bulunan bir ülkedir. Topraklarının %97'si Asya üzerinde bulunur ve bu kısım Anadolu diye adlandırılır. Kalan %3'lük kısım ise Avrupa Kıtası’nda kalır.

Marmara Denizi, Çanakkale ve İstanbul Boğazı; Anadolu'yu Trakya'dan, Asya'yı Avrupa'dan

ayırır. 

Türkiye 7 coğrafi bölgeden oluşur. Bunlar; Marmara Bölgesi, Ege Bölgesi, Akdeniz

Bölgesi, Karadeniz Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’dir.

Ulaşımda Öne Çıkan Mega Projeler

• Osmangazi Köprüsü ve İzmir-İstanbul Otoyolu

• Çanakkale Köprüsü ve Otoyolu

• Yavuz Sultan Selim Köprüsü (3. Boğaz Köprüsü) ve Kuzey Marmara Otoyolu

• Marmaray

• Avrasya Tüneli

•İstanbul Havalimanı

• Bakü-Tiflis-Kars Yüksek Hızlı Tren (YHT) Hattı

•İstanbul-Eskişehir- Ankara-Sivas YHT Hattı

• Eskişehir-Konya YHT Hattı

• Ankara-İzmir YHT hattı

• Haydarpaşa Liman Projesi

• Kanal İstanbul

•İHA, SİHA, ve Uçak Projeleri

• Anadolu’ya Yapılan Havalimanları

Türkiye’nin Konumu

Türkiye, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının kesişim noktasında, doğu ve batı kültürleri arasında yer almaktadır. Dolayısıyla Türkiye, kıtalar arası bir kavşak, köprü ve geçiş ülkesidir.

Türkiye'nin üç tarafını çevreleyen denizler; Cebelitarık Boğazı ile Atlas Okyanusu'na, Süveyş Kanalı ile Hint Okyanusu'na bağlanır. Dolaysıyla Türkiye, deniz ulaşımında stratejik bir öneme sahiptir.

Türkiye’nin Özel Konumunun Sonuçları

• Asya, Avrupa, Afrika kıtlarının arasında olması gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında bir köprü konumunda olmasını sağlar.

• Petrol ve doğal gaz kaynaklarına sahip ülkeler ile sanayileşmiş ülkeler arasında yer almaktadır. Karadeniz'e kıyısı olan ülkelerin deniz yoluyla ticaret yapabilmeleri için boğazlardan geçmeleri gerekmektedir. Boğazlar da Türkiye'nin elinde olduğundan Karadeniz'deki güç dengesinin yönetimi Türkiye’nin elindedir.

• Orta Asya ülkelerinde üretilen gazın Avrupa’ya veya dünyanın herhangi bir yerine sevkiyatı Türkiye üzerinden gerçekleştirilmektedir.

• Akdeniz üzerinden Cebelitarık ve Atlas Okyanusu’na, Süveyş Kanalı üzerinden Hint Okyanusuna ulaşması büyük avantaj sağlamaktadır.

2.2. Türkiye’nin Komşu Ülkeleri

2.2.1. Yunanistan (Greece)

Türkiye’nin Kuzeybatı sınırında yer alan 212 kilometrelik sınır hattına sahip olan sınır komşusudur. Başkenti Atina, para birimi “euro”dur.

Atina’da bulunan Pire (Piraeus) Limanı, Avrupa ve Akdeniz ticareti için önem arz etmektedir. İpsala, Uzunköprü ve Karaağaç - Pazarkule sınır kapılarından geçişler günümüzde devam etmektedir.

2.2.2. Bulgaristan (Bulgaria)

Karadeniz kıyısında yer alan Bulgaristan, Güneydoğu Avrupa’da, Türkiye ile Romanya arasında yer almaktadır. Başkenti Sofya’dır. Para birimi “Bulgar Levası”dır.

Türkiye’nin kuzeybatı sınırında yer alan 269 kilometrelik hatta sahip olan komşu sınır ülkesidir.

En büyük liman kenti Varna’dır.

Türkiye’nin Bulgaristan ile 3 tane sınır kapısı vardır. Bunlar; Kapıkule (Edirne), Hamzabeyli (Edirne), Aziziye-Dereköy (Kırklareli)’dür.

2.2.3. Irak (Iraq)

Bir Orta Doğu ülkesi olan Irak, kuzeyden Türkiye, doğudan İran, güneydoğudan Basra Körfezi ve Kuveyt, güneyden Suudi Arabistan, batıdan da Ürdün ve Suriye ile çevrilidir. Türkiye açısından 352 km sınırı ile önemli bir komşudur. Başkenti Bağdat’tır. Irak’ın en önemli ihracat (%99) kalemi petroldür. Irak, petrol rezervi itibarıyla Venezuela, Suudi Arabistan ve İran’ın ardından, dünyanın dördüncü büyük petrol ülkesidir.

Habur (Şırnak), Üzümlü (Hakkâri) adlı sınır kapıları faal olarak Türkiye-Irak sınırında hizmet vermektedir.

2.2.4. Suriye (Syria)

Akdeniz’in kuzeydoğusunda yer alan Suriye; Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının kesiştiği bir bölgede bulunmaktadır. 822 km ile Türkiye’nin en fazla sınır uzunluğu olan komşu ülkesidir. Başkenti ve en büyük şehri Şam’dır.

Karkamış (Gaziantep), Cilvegözü (Hatay), Yayladağı (Hatay), Nusaybin (Mardin), Akçakale (Şanlıurfa), Öncüpınar (Kilis), Ceylanpınar (Şanlıurfa), Mürşitpınar (Şanlıurfa), Çobanbey (Gaziantep), Islahiye (Gaziantep) ve Kumlu (Hatay); Türkiye’den Suriye’ye geçişlerin sağlandığı hudut (sınır) kapılarıdır ancak Suriye’deki iç savaş nedeniyle sadece Karkamış, Cilvegözü, Öncüpınar ve Çobanbey hudut (sınır) kapıları fiili olarak hizmet verebilmektedir.

2.2.5. Gürcistan (Georgia)

Türkiye’nin kuzeydoğu komşusu olan Gürcistan’ın başkenti Tiflis’tir. 1991 yılında bağımsızlığını kazanarak Sovyetler Birliği’nden ayrılmıştır.

Türkiye’den Sarp (Artvin), Türkgözü (Ardahan) ve Aktaş (Ardahan) kara hudut (sınır) kapılarından geçiş sağlanmaktadır.

2.2.6. İran (Iran)

Türkiye’nin güneydoğu komşusu olan İran’ın başkenti Tahran’dır.

İran’ın ham petrol taşımacılığının yoğun olarak yapıldığı Umman Körfezi, Basra Körfezi ve Hazar Denizi’ne kıyıları bulunmaktadır. Para birimi “riyal”dir.

Türkiye’den İran’a Gürbulak (Ağrı), Esendere (Hakkâri) ve Kapıköy (Van) kara hudut (sınır) kapılarından geçişler sağlanmaktadır.

2.2.7. Ermenistan (Armenia)

Ermenistan, Güney Kafkasya'da denize kıyısı olmayan bir ülkedir.

1991 yılının Eylül ayında bağımsızlığını ilan etmiştir. Kuzeyinde Gürcistan, doğusunda Azerbaycan, güneyinde İran, batısında ise Türkiye ve Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti bulunur. Başkenti ve en büyük şehri Erivan'dır. Türkiye-Ermenistan arasındaki Kars-Gümrü (Akyaka/Ahuryan) Sınır Kapısı, Ermenistan kuvvetleri ile Azerbaycan arasındaki savaşın yayılması ve Azerbaycan’ın Kelbecer eyaletinin işgal edilmesi üzerine 3 Nisan 1993 tarihinde kapatılmış ve Türkiye ile Ermenistan arasındaki doğrudan ticaret durdurulmuştur.

2.2.8. Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti (Nakhchivan Autonomous Republic)

Nahçıvan'ın kuzeyi ve doğusu Ermenistan ile güneyi ve batısı da İran topraklarıyla çevrilmiş olup kuzeybatısında yer alan Türkiye ile sınır bölgesinin adı ise Dilucu’dur.

Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’nin Türkiye ile sınırı 17.706 km uzunluğundadır.

2.3. Türkiye’deki Limanlar

Deniz yolu taşımacılığı; bir defada çok fazla yük taşıyabilme olanağı, güvenilirliği, geniş kapasitesi, yük hasarlarının ve kaza riskinin düşük olması gibi özellikleriyle diğer taşıma türlerinden ayrılır.

Kurtuluş Savaşı ve Lozan Zaferi ile yabancılara verilen temel imtiyazlardan kurtulan Türkiye Cumhuriyeti, devlet denizciliğinin kalkınması için ciddi bir atılım gerçekleştirmiş, 1925 yılındayürürlüğe giren Limanlar Kanunu’nun ardından bir yıl sonra Kabotaj Kanunu’nu kabul etmiştir (1 Temmuz 1926).

Türkiye'nin, üç tarafının denizlerle çevrili olması ve iki önemli boğaza sahip olması (Çanakkale ve İstanbul boğazları) denizcilik alanında gelişmesi bakımından oldukça önemlidir.

8.333 kilometre kıyı şeridine sahip olan ülkemizde 196 adet liman ve iskele bulunmaktadır.

2.3.1. Marmara Denizi’ndeki Limanlar

2.3.1.1. İstanbul Limanı

Ticaret hacmi oldukça yüksek olan önemli bir limandır. Ayrıca şehre gelen kurvaziyer yolcu gemilerini ağırlamaktadır.

2.3.1.2.Ambarlı Limanı

Ambarlı limanı aynı zamanda Karadeniz limanlarına giden yükler için aktarma limanı olarak kullanılabilmektedir. Türkiye'de üç yüz metreden büyük gemilerin de gittiği birkaç limandan birisidir.

2.3.1.3. Haydarpaşa Limanı

Türkiye'nin Mersin ve İzmir Limanı'ndan sonra üçüncü büyük limanı olan Haydarpaşa Limanı, Marmara Bölgesi'ndeki en büyük konteyner limanı özelliğini korumaktadır.

2.3.1.4. İzmit Derince Limanı

Petrol rafineri tesislerinin büyük çoğunluğu burada bulunur. İstanbul’dan sonra en gelişmiş limandır. Üzerinde pek çok tersane vardır.

2.3.1.5. Bandırma Limanı

Türkiye’nin iş ve sanayi merkezi olan İstanbul’a ve ticari açıdan büyük önem taşıyan Güney Marmara ve Ege Bölgesi’ne bağlantıları olan Bandırma Limanı, Marmara Denizi‘nin güney kıyısında özgün bir konuma sahiptir.

Bandırma Limanı; dökme yük, genel yük, konteyner, sıvı yük ve Ro-Ro gemilerine liman hizmetleri sunmaktadır.

2.3.1.6. Gemlik Limanı

Marmara Bölgesi’nde üretim yapmakta olan ticari ve binek araç üreticiler açısından önemli bir ihracat limanıdır. Her türlü araç ithalatı ile oto yedek parçaları, çelik rulo, demir ve sac ürünleri, makine parçaları gibi muhtelif ithalat ve ihracat yüklerine de hizmet vermektedir.

2.3.2. Karadeniz’deki Limanlar

2.3.2.1. Karasu Limanı

Karasu Limanı, Sakarya’da yer almaktadır. Son zamanlarda büyük altyapı yatırımları ile Türkiye’den Karadeniz ülkelerine yapılan taşımacılıkta kullanılmaktadır.

2.3.2.2. Ereğli Limanı

Ereğli Limanı’nda başta demir-çelik ürünleri olmak üzere endüstri ürünleri ilk sırayı alırken kömür sevki de önemli yere sahiptir.

2.3.2.3. Zonguldak Limanı

Günümüzde limanda yürütülen kömür operasyonunun; Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın ihtiyacı olan kömürün ithali, liman içinde depolanması ve fabrikaya sevkiyatı şeklinde yürüdüğü söylenebilir.

2.3.2.4. Sinop Limanı

Yarımada’nın güney yönündeki iç liman rüzgâra kapalı konumuyla ve sakin deniziyle Güney Karadeniz’in en önemli limanıdır. Karadeniz’in tek doğal limanıdır.

2.3.2.5. Samsun Limanı

Karadeniz’de demir yolu bağlantısı bulunan tek liman olan Samsun limanı geniş bir hinterlanda sahiptir. Anadolu’dan gelen ve Anadolu’ya gidecek yüklerin uğrak noktasıdır.

2.3.2.6. Trabzon Limanı

Trabzon Limanı, Doğu Karadeniz’in en büyük limanı ve Türkiye’nin de önemli ithalat ve ihracat limanlarından biridir.

2.3.3. Ege Denizi’ndeki Limanlar

2.3.3.1. İzmir Limanı

İzmir Limanı geniş bir tarımsal ve endüstriyel hinterlanda sahiptir.

İzmir Limanı geniş hinterlandıyla hem ithalat hem de ihracat limanı olma özelliği taşımaktadır.

2.3.3.2. Kuşadası Limanı

Aydın ili, Kuşadası ilçesinde bulunan Kuşadası Limanı, gelen kurvaziyer gemi sayısı ve deniz yolu ile giriş yapan yolcu sayısı bakımından Türkiye için önemlidir.

2.3.3.3. Bodrum Limanı

Geçmişte savaş filolarına ve ticaret filolarına ev sahipliği yapmış olan liman, günümüzde Bodrum’un ticari yat filosuna ev sahipliği yapmaktadır.

2.3.3.4. Marmaris Limanı

Marmaris yat turizmi açısından çok önemli bir merkezdir. Tekne kiralanabilen, tekne imal eden ve tekne satışı yapan birçok firmanın merkezidir.

2.3.3.5. Fethiye Limanı

Fethiye Akdeniz Bölgesi’nin Ege Bölgesi ile sınır kesiminde, engebeli bir alanda yer almaktadır. Fethiye, bir giriş çıkış limanıdır ve burada gümrük vardır.

2.3.4. Akdeniz’deki Limanlar

2.3.4.1. Antalya Limanı

Daha çok yük boşaltma işleminin gerçekleştiği Antalya Limanı, 1 milyon tonu aşan toplam yük hacmiyle, bulunduğu bölge için büyük değer taşımaktadır.

2.3.4.2. Alanya Limanı

Şehir ile iç içe olan Alanya Limanı, özellikle tur tekneleri için ideal bir barınma ve aktif tur satış noktası olma özelliğine sahiptir.

2.3.4.3. Mersin Limanı

Mersin Limanı kapasitesi, geniş hinterlandı ve coğrafi konumu dolayısıyla Akdeniz Bölgesi’nin önemli limanlarından biridir.

2.3.4.4. İskenderun Limanı

İskenderun Limanı; İç Anadolu, Akdeniz, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinin ithalat ve ihracat noktası konumundadır.

2.4. Türkiye Havalimanları

Yaşanan teknolojik gelişmeler, taşımacılığın en hızlı hali olan hava yolu taşımacılığını ortaya çıkarmıştır. Havacılık ile dünya küçülmüş, vakit çok önemli bir hale gelmiştir. Dünya üzerinde önemli bir ticari sektör olan turizmde, seyahatlerin yaklaşık %90’ı hava yolu ile yapılmaktadır.

Ulaşılabilirlik ve hız faktörünün önemli olduğu hava ulaşımında Türkiye çok önemli bir kavşak noktasıdır.

2.4.1. İstanbul Havalimanı

İstanbul’un Avrupa yakasında Karadeniz sahil şeridinde yer alan yaklaşık 76,5 milyon metrekare büyüklüğündeki alana yapılmıştır.

29 Ekim 2018 de hizmete açılmıştır.

2.4.2. Sabiha Gökçen Havalimanı

Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı, İstanbul’un Anadolu yakasının Pendik ilçesinde bulunmaktadır. İstanbul’a inşa edilen ikinci havalimanıdır. Havalimanı adını dünyanın ilk kadın savaş pilotu ve Türkiye’nin ilk kadın pilotu unvanını kazanmış olan Sabiha Gökçen’den almıştır.

2.4.3. Antalya Havalimanı

1960 yılında hizmete giren Antalya Havalimanı 1989 yılından itibaren günün 24 saati yurt dışı tarifeli ve tarifesiz sivil hava ulaşımına hizmet veren bir havalimanı olma niteliği kazanmıştır.

Türkiye’deki havalimanları arasında 3. sıradadır.

2.4.4. Adnan Menderes Havalimanı

17 Kasım 1987 tarihinde İzmir Adnan Menderes Havalimanı hizmete açılmıştır. 2019 yılında 12.365.256 yolcuya ev sahipliği yapmasının yanında 133.452 ton kargo trafiği ile Türkiye’deki havalimanları arasında 4. sıraya yerleşmiştir.

2.4.5. Esenboğa Havalimanı

2006 yılında hizmete açılan yeni terminal binası ile Esenboğa Havalimanı Türkiye'nin en büyük ikinci havaalanı olma özelliğini kazanmıştır.

2.5. Türkiye Sınır Kapıları

2.5.1. Demir Yolu Sınır Kapıları

Türkiye’de 2020 yılı itibariyle 8 tane demir yolu sınır kapısı bulunmaktadır ancak bunların 6

tanesi hizmet vermektedir.

2.5.2. Kara Yolu Sınır Kapıları

• Kapıkule - Edirne - Bulgaristan

• İpsala - Edirne - Yunanistan

• Dereköy - Kırklareli - Bulgaristan

• Pazarkule - Edirne - Yunanistan

• Hamzabeyli - Edirne - Bulgaristan

• Sarp - Artvin - Gürcistan

• Türkgözü - Ardahan - Gürcistan

• Dilucu - Iğdır - Nahçıvan

• Kapıköy - Van - İran

• Gürbulak - Ağrı - İran

• Esendere - Hakkari - İran

• Habur - Şırnak - Irak• Öncüpınar - Kilis - Suriye

• Cilvegözü - Hatay - Suriye

• Akçakale - Şanlıurfa - Suriye

• Nusaybin - Mardin - Suriye

• Karkamış - Gaziantep - Suriye

• Yayladağı - Hatay - Suriye

• Çobanbey - Kilis - Suriye